رشته مهندسی مواد و متالوژی از قدیمی ترین شکل‌های مهندسی و علوم کاربردی میباشد و در طول تاریخ باعث پیشرفت بشریت شده است. چیزی که امروزه به عنوان مهندسی مواد مدرن شناخته میشود نشات گرفته از متالورژی یا همان فلزشناسی میباشد. توسعه متالوژی از عصر سنگ شروع شده و به عصر نانو میرسد. این رشته قدمتی حدودا 70 ساله دارد و تقریبا از 40 سال پیش در دانشگاههای ایران تدریس میشود. رشته مهندسی متالوژی تاکنون دارای گرایش‌های مختلفی بوده که در ادامه به برسی آنها میپردازیم.
شاید کمتر کسی اطلاعات کامل و دقیقی از رشته مهندسی مواد داشته باشد. اگر شما از آن دسته افرادی هستید که از بحث های شیمی و فیزیک لذت میبرید و به مطالعه آنها علاقه دارید این رشته می‌تواند برای شما مناسب باشد. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعاتی درباره مهندسی مواد بدست آورید.
در یک توضیح کوتاه اگر بخواهیم بگوییم فردی که مهندسی مواد میخواند با مواد سروکار دارد!
اما مواد دقیقا چه هستند؟
مواد می‌توانند طبیعی یا مصنوعی باشند و به علت گستردگی نمی‌توان برای مواد اسمی خاص گذاشت. شمار مواد تقریبا بینهایت است. اکثر مواد درون دسته‌های بزرگ مانند فلزات، سرامیک ها، مواد پلاستیکی، نیمه هادی ها و … قرار می گیرند. بنابراین مهندس مواد با مواردی که ذکر شد سروکار دارد و باید انتخاب‌های درستی از بین مواد داشته باشد تا بتواند از آنها در کارهای جدید و نوین استفاده کند.
معرفی رشته مهندسی مواد
این رشته یکی از پرکاربردترین رشته ها در دنیای مدرن کنونی است. رشتی مهندسی مواد به بررسی و مطالعه ساختار مواد، ارتباط میان آنها، روش ساخت و تولید آنها، خواص مواد و عملکرد آنها و نحوه استفاده از مواد گوناگون میپردازد. رشته مهندسی مواد و متالوژی، یک رشته با گستره‌ه ای وسیع است و می‌توان گفت حلقه اتصال بسیاری از رشته‌های مهندسی با یکدیگر است.
تمامی مهندسین مواد از یک نقطه نظر یکسان به مواد نگاه می‌کنند و به دنبال ارتباط مواد با یکدیگر هستند. در علم نوین امروزی با مهارت و توانایی خود مواد را بسته به اصول و چگونگی رفتارشان تغییر و بهبود می‌دهند. البته باید گفت این بررسی ها در مقیاس بسیار کوچکی که غیرقابل دیدن با چشم غیرمسلح است انجام می‌گیرد. برای مثال یکی از موارد کاربرد مهندسی مواد ایجاد تجهیزات ورزشی سبک‌تر و تولید پلیمرهای خاص و ایمپلنت‌های دندانپزشکی است.
مهارت های لازم برای رشته مهندسی مواد
از مهارت های لازم برای موفقیت در رشته مهندسی مواد باید به قوی بودن در زمینه شیمی و فیزیک اشاره کنیم. همچنین دانشجو باید به قدر کافی از دانش ریاضی نیز برخوردار باشد و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشته باشد. دانشجو باید آمادگی و قدرت کار در شرایط سخت را داشته باشد و همچنین ذهنی خلاق و پویا داشته باشد تا بتواند به خوبی از پس حل مسائل پیش بیاید.
ناگفته نماند آشنایی دانشجو با زبان انگلیسی نیز بسیار مهم است چراکه کتاب های علمی در این رشته کمتر به زبان فارسی ترجمه شده اند.
به طور کلی از وظایف کلی مهندسین مواد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشخص کردن عملکرد مواد و طریقه از بین رفتن انها
- مطالعه خواص مواد و ایجاد راههای جدید برای ترکیب مواد با یکدیگر
- آزمایش مواد در شرایط متفاوت
- تحلیل و بررسی نتایج ازمایشات و مذلسازی از طریق نرم افزارهای کامپیوتری
- تولید نمونه های اولیه محصولات جدید
- طراحی فرایند تولید محصولات با مواد جدید
- بررسی دلایل شکست های جزئی و ساختاری
- نظارت بر تکنسینها
دروس رشته مهندسی مواد
در ادامه مقاله رشته مهندسی مواد و متالوژی به شرح دروس رشته مهندسی مواد میپردازیم. دوره تحصیلی این رشته در مقطع کارشناسی 4 ساله است و 8 ترم تحصیلی را شامل میشود. در مقطع کارشناسی دانشجویان موظف به گذراندن 140 واحد درسی هستند.
- دروس عمومی: 22 واحد
- دروس پایه: 30 واحد
- دروس اصلی: 68 واحد
- دروس تخصصی: 20 واحد
- دروس اختیاری: 20 واحد
دروس پایه رشته مهندسی مواد: ریاضی1، ریاضی 2، معادلات دیفرانسیل، فیزیک 1، فیزیک 2،آزمایشگاه فیزیک 1،آزمایشگاه فیزیک 2، برنامه نویسی کامپیوتر، محاسبات عددی، ریاضی مهندسی، شیمی عمومی و آزمایشگاه، نقشه کشی صنعتی، کارگاه عمومی.
دروس تخصصی مشترک مهندسی مواد: ریاضی، معادلات دیفرانسیل، ریاضی مهندسی، محاسبات عددی، مبانی و برنامه‌سازی کامپیوتر، فیزیک، شیمی عمومی، مبانی مهندسی برق، استاتیک، مقاومت مصالح، کریستالوگرافی، پدیده‌های انتقال، شیمی فیزیک مواد، ترمودینامیک مواد، خواص فیزیکی مواد، متالوگرافی، خواص مکانیکی مواد.
دروس تخصصی گرایش متالوژی صنعتی: ریخته‌گری، انجماد فلزات، شکل دادن فلزات، خواص مکانیکی مواد، متالورژی جوشکاری، متالورژی پودر، روش‌های نوین آنالیز مواد، خوردگی و اکسیداسیون، عملیات حرارتی، استخراج فلزات، انتقال مطالب علمی و فنی.
دروس تخصصی شاخه متالوژی استخراجی: انتقال مطالب علمی و فنی، ریخته‌گری، شکل دادن فلزات، تغلیظ مواد معدنی، اصول استخراج فلزات، سینتیک مواد، شیمی تجزیه، عملیات حرارتی، خوردگی و اکسیداسیون، انجماد فلزات.
دروس تخصصی گرایش سرامیک: ساختار سرامیک‌ها، سینتیک مواد، روش‌های نوین آنالیز مواد، خواص الکتریکی و نوری سرامیک‌ها، مواد دیرگداز، تئوری شیشه، تئوری پرسلان‌ها، آزمایشگاه چینی، فرآیند ساخت سرامیک، انتقال مطالب علمی و فنی.
گرایش های رشته مهندسی مواد و متالوژی
گرایش های رشته مهندسی مواد و متالوژی در مقطع کارشناسی شامل سه گرایش متالورژی صنعتی، متالورژی استخراجی و سرامیک است. البته ناگفته نماند در برخی دانشگاههای مطرح مانند دانشگاه شریف و دانشگاه تهران گرایش‌ها را از هم جدا نمی‌کنند.
متالورژی صنعتی: در این گرایش به رفتار فیزیکی و شیمیایی عناصر فلزی، ترکیبات بین فلزی و آلیاژها پرداخته میشود. در واقع متالورژی صنعتی فن و تکنولوژی فلزات است.
متالورژی استخراجی: این گرایش به فرایندهای مختلف برای استخراج فلزات از سنگهای معدنی میپردازد. باید بدانید این رشته با رشته مهندسی معدن تفاوت بسیاری دارد و نباید این دو را باهم یکی دانست.
سرامیک: علم سرامیک مطالعه مواد غیرآلی و غیرفلزی است و این گرایش تمام مواد سرامیکی و فرایند ساخت و خواص آنها را شامل میشود.
کارنامه قبولی رشته مهندسی مواد و متالوژی
رتبه قبولی رشته مهندسی مواد و متالوژی در هر یک از دانشگاه‌ها متفاوت است. جدول زیر نمونه کارنامه های قبولی این رشته در سال 99 است. با مشاهده این جدول می توانید به طور حدودی تخمین بزنید که در کدام دانشگاه ها می‌توانید قبول شوید.
دانشگاه های پذیرنده رشته مهندسی مواد
در ادامه به شرح دانشگاه های پذیرنده رشته مهندسی مواد می پردازیم. رشته مهندسی مواد در زیرگروه 1 گروه آزمایشی ریاضی قرار دارد و دروس ریاضی و فیزیک با ضریب 4 از مهم ترین درس‌ها برای این رشته هستند. دانشگاههای پذیرنده این رشته شامل دانشگاههای زیر میباشد:
دانشگاه اراک، دانشگاه ارومیه، دانشگاه بناب، دانشگاه بوعلی سینا – همدان، دانشگاه بینالمللی امام خمینی (ره) – قزوین، دانشگاه تبریز، دانشگاه تهران، دانشگاه حکیم سبزواری – سبزوار، دانشگاه رازی – کرمانشاه، دانشگاه زنجان، دانشگاه سمنان، دانشگاه سیستان و بلوچستان – زاهدان، دانشگاه شهرکرد، دانشگاه شهید باهنر – کرمان، دانشگاه شهید چمران – اهواز، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان – تبریز، دانشگاه شیراز، دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه صنعتی امیرکبیر – تهران، دانشگاه صنعتی بابل، دانشگاه صنعتی بیرجند، دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی – تهران، دانشگاه صنعتی سهند – تبریز، دانشگاه صنعتی شاهرود، دانشگاه صنعتی شریف – تهران، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه علم و صنعت ایران – تهران، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه کاشان،دانشگاه مراغه،دانشگاه ملایر،دانشگاه یاسوج،دانشگاه یزد، دانشکده فنی و مهندسی گلپایگان، مجتمع آموزش عالی فنی و مهندسی اسفراین،مجتمع آموزش عالی گناباد، مرکز آموزش عالی فنی و مهندسی بویین زهرا.
البته دانشگاههای غیرانتفاعی، پیام نور و آزاد اسلامی نیز در رشته مهندسی مواد دانشجو می‌پذیرند و در بعضی از دانشگاه‌ها این رشته در پردیس های خودگردان نیز ارائه میشود.
بازار کار رشته مهندسی مواد
مهندسین مواد در حال حاضر می‌توانند در چند جایگاه مشغول به کار شوند به عنوان مثال می‌توانند به عنوان کارشناس کنترل کیفیت مشغول به کار شوند یعنی باید در جایگاهی قرار گیرند که با استاندارها و تست های مخرب و غیر مخرب سروکار دارند.
مهندسین مواد می‌توانند به عنوان اپراتور خط تولید و کارشناس فروش نیز مشغول به کار شوند. در این دوحالت دانشجو به مهارت خاصی نیاز ندارد و آنچه در دوران کارشناسی اموزش می‌بیند کفایت میکند. از دیگر شغل‌های موجود برای مهندسین مواد می‌توان به مهندس جوش و بازرسی، اپراتور یا سرپرست آزمایشگاه و کارشناس تحقیق و توسعه اشاره کرد. از لحاظ درآمدی باتوجه به گفته‌های افرادی که در این شغل فعالیت دارند درآمد مهندسین از سالانه 18 میلیون تا 96 میلیون متغیر است و به طور میانگین مهندسین مواد بین 2 تا 4 میلیون تومان در ماه درآمد دارند.
تحصیل رشته مهندسی مواد و متالوژی در خارج از کشور
مهندسین مواد به راحتی می‌توانند در دانشگاههای مطرح اروپا، استرالیا و کانادا پذیرش بگیرند و برای ادامه تحصیل به این کشورها مهاجرت کنند. بیشتر پروژه‌های تحقیقاتی که در دانشگاههای دنیا انجام میشود مرتبط با صنایع مختلف است. بخشی از هزینه‌های روزمره دانشجو توسط صنایع دیگر فراهم میشود.
همچنین امکان تحصیل در بعضی دانشگاه‌ها با هزینه شخصی نیز ممکن است که البته اینگونه موسسات از نظر تحصیلی دارای سطح کیفیت پایین تری در سطح جهان هستند.
لازم به ذکر است با توجه به سطح علمی و کیفیت آموزشی که هم اکنون در ایران ارائه میشود می‌توان دانشگاههای ایران را با دانشگاه های خارج از کشور مقایسه کرد. همچنین اطمینان حاصل کرد که دانشگاه های ایران دارای سطح مناسبی هستند.
همانطور که در قسمت قبل اشاره شد رشته مهندسی مواد از رشته‌های پرطرفدار و گسترده در دنیا است. اگر شما متقاضی تحصیل در این رشته در دانشگاههای خارج کشور هستید می‌توانید با هزینه کم و گاهی اوقات بدون هزینه به هدف خود برسید. در ادامه تعدادی از دانشگاههای برتر دنیا در زمینه مهندسی مواد معرفی میکنیم.
مؤسسه فناوری ماساچوست، موسسه فناوری جورجیا – پردیس اصلی/ آتلانتا، دانشگاه تکنولوژی میشیگان، موسسه پلی تکنیک رنسلیر، دانشگاه میشیگان آن آربور، دانشگاه واشنگتن – پردیس سیاتل، دانشگاه ویسکانسین مدیسون، دانشگاه ملی سنگاپور (NUS)، امپریال کالج لندن، دانشگاه فناوری نانیانگ سنگاپور.
تیم مشاوره تحصیلی مهندس حاج کرم
در مقاله معرفی رشته مهندسی مواد سعی کردیم دید جامع و کاملی از این رشته را ارائه دهیم. اگر قبولی در کنکور و بهترین دانشگاههای کشور هدف شماست و می‌خواهید با ورود به دانشگاهی معتبر و انتخاب رشته‌ای مناسب آینده شغلی خود را به بهترین شکل بسازید، تیم مشاوره تحصیلی و برنامه ریزی آکو به مدیریت مهندس حاج کرم در کنار شما خواهد بود. ما به شما کمک میکنیم تا در مهم‌ترین سال زندگی‌تان، بهترین خود را اجرا کنید و عالی‌ترین نتیجه را بگیرید. شما می‌توانید برای ارتباط با برترین مشاوران کشور با شماره 02633408944 ارتباط برقرار کنید. تیم مشاوره تحصیلی مهندس حاج کرم اینجا حضور دارند تا پاسخگوی سوالات شما باشند. همچنین می‌توانید سوالات خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
