رشته گیاه پزشکی

رشتهٔ گیاه پزشکی یک‌رشته جدید و نو به‌حساب می­‌آید. این رشته گزینه مناسبی برای افرادی است که دوست‌دار طبیعت و فعالیت در حوزه‌های کشاورزی و منابع طبیعی هستند. این رشته از سال 1342 به‌عنوان جایگزین رشته دفع آفات و حفاظت گیاهان روی کارآمد و به طور تخصصی به شناسایی آفات و عوامل بیماری‌زا برای گیاهان می‌پردازد. اگر شما از علاقه‌مندان گیاهان و این رشته جالب هستید خواندن این مقاله را برای آشنایی بیشتر با این حوزه به شما پیشنهاد می‌دهیم.

همان‌طور که در قسمت‌های قبلی بیان شد این رشته رشته‌ای جدید و نوپا است و در سال 1302 با تأسیس مدرسه فلاحت آموزش‌های مرتبط با این رشته آغاز شد. در آن زمان حشره شناسی و دفع آفات در مدرسه فلاحت توسط دکتر جلال افشار آموزش داده می‌شد. می‌توان این‌گونه گفت که پایه‌گذار این دانش در ایران دکتر جلال افشار بوده است. پس از آن در سال 1342 رشته گیاه پزشکی جایگزین عنوان دفع آفات و حفاظت گیاهان شد و امروزه به طور گسترده در دانشگاه‌های مختلف کشور تدریس می‌شود.

معرفی رشته گیاه پزشکی

از بین گرایش‌های رشته مهندسی کشاورزی که از رشته‌های مرتبط با علوم‌تجربی است، گیاه پزشکی رشته‌ای نوپا است که به یکی از محبوب‌ترین گرایش‌های این حوزه تبدیل شده است. دانش گیاه پزشکی به تشخیص آفات و عوامل بیماری گیاهان زراعی، باغی، زینتی، جنگلی و مرتعی و فراورده‌های گیاهی می‌پردازد. همچنین یکی دیگر از مطالبی که در این رشته موردمطالعه قرار می‌گیرد نحوه اثرگذاری عوامل بیماری‌زا بر روی گیاهان است. در اینجا فرد آموزش می‌بیند چگونه با این عوامل و بیماری‌ها مبارزه کند. در واقع در این علم به‌جای معالجه انسان‌ها به معالجه و درمان گیاهان و پیشگیری از آفت‌های گیاهان پرداخته می‌شود.

دانشجوی این رشته با آفاتی که در مزارع و یا انبارها وجود دارند و به گیاهان صدمه می‌زنند آشنا می‌شود. هم‌چنین نحوه نگهداری از گیاهان و سم‌پاشی و روش‌های ضدعفونی انبارها را یاد می‌گیرد. در مجموع دانشجوی گرایش گیاه پزشکی باید نحوه جلوگیری از آسیب به گیاهان را بیاموزد و از آنها محافظت کند.

مهارت های لازم برای رشته گیاه پزشکی

ایران دارای طبیعتی بسیار متنوع و همچنین دارای گونه‌ها غنی گیاهی است. گونه‌های مختلف جانوری نیز در این سرزمین وجود دارند، به همین علت فرد باید با گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری آشنا باشد. با آفات و بیماری‌های گیاهی نیز آشنائی کافی داشته باشد. فرد باید مسئولیت‌پذیر باشد و بداند این فعالیت یک فعالیت دشوار و پیچیده است و نیازمند صبر و حوصله بالایی است.

همچنین دانشجو باید به طبیعت علاقه داشته باشد و از پرورش گل‌ها و گیاهان لذت ببرد. این شغل به پشت میز نشستن ختم نمی‌شود بلکه فرد باید به دل طبیعت برود و به مطالعه و تحقیق بپردازد. همچنین شخصی که این رشته را انتخاب می‌کند باید به آزمایشگاه و کارهای آزمایشی علاقه داشته باشد چرا که بررسی‌ها نیازمند به آزمایش و بررسی با میکروسکوپ هستند.

بخش عمدهٔ دروس این رشته مربوط به حشرات و حشره‌شناسی می‌شود ازاین‌رو دانشجو باید علاقه کافی به حشرات و دنیای آن‌ها داشته باشد تا بتواند از پس دروس این رشته برآید. رشته گیاه پزشکی بیشتر جنبه علمی و تحقیق دارد و تا پایان تحصیل باید مطالعات فراوانی در این زمینه توسط دانشجو انجام شود.

وظایف یک گیاه پزشکی

در ادامه مقاله به شرح وظایف یک گیاه شناس می‌پردازیم.

• مسئله‌یابی گیاه پزشکی علوم از طریق مراجعه و بازدید از مزارع، باغ‌ها، انبارها و سیلوها کشور مراجعه کشاورزان به آنها.
• تحقیق و پژوهش زیست شناسی و فیزیولوژی عوامل زیان‌آور محصولات بوم‌شناسی (Ecology) کشاورزی زراعی، باغی، جنگلی، مزرعه، سطوح آزمایشگاهی، استانی، منطقه‌ای و ملی.
• اجرای پژوهش‌های بنیادین گیاه پزشکی کشور با تاکید بر بهره‌برداری روش‌های نوین (بیوتکنولوژی).
• همچنین آن دسته از پژوهش‌هایی که در مؤسسات تک‌محصولی صورت می‌گیرد (مانند مؤسسه تحقیقات زراعی، مؤسسه تحقیقات پسته، مؤسسه تحقیقات خرما و …). شناسایی و رده‌بندی جامعه جانوران (Fauna) ,VSJKD IHD) رستنی (Flora) ایران و بررسی تنوع زیستی آن‌ها.
• تحقیق در زمینه شناسایی، زیست شناسی، کارایی تکثیر عوامل مفید جهت مبارزه بیولوژیکی علیه آفات و نگهداری منابع آن‌ها.
• تحقیق در زمینه روش‌های مدیریت تلفیقی (IPM).
• تحقیق در زمینه شناخت، زیست شناسی، بوم‌شناسی عصاره‌گیری از گیاهان برای استفاده در زمینه کنترل عوامل زیان‌آور.
• تحقیق در زمینه شناخت، فرمولاسیون، تأثیر سموم کشاورزی و تکنیک‌های گوناگون سم‌پاشی و آزمایش سموم جدید.

دروس رشته گیاه پزشکی

دورهٔ کارشناسی این رشته شامل 4 سال تحصیلی است. دانشجو موظف به گذراندن 135 واحد درسی است که تقسیم‌بندی واحدها به شرح زیر می‌باشد:

• دروس عمومی: 20 واحد
• دروس پایه: 37 واحد
• دروس اصلی: 34 واحد
• دروس تخصصی: 44 واحد
• دروس اختیاری: 5 واحد

دروس پایه رشته گیاه پزشکی:

ریاضیات عمومی، گیاه شناسی ۱ (فیزیولوژی و تشریح)، گیاه شناسی ۲ (سیستماتیک و مورفولوژی)، اکولوژی عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، شیمی آلی، بیوشیمی، آمار و احتمالات، زیست‌شناسی سلولی و مولکولی، ژنتیک، جانورشناسی، آشنایی با کامپیوتر.

دروس اصلی رشته گیاه پزشکی:

طرح آزمایش‌های کشاورزی، آبیاری عمومی، هوا و اقلیم شناسی، خاک شناسی عمومی، زراعت عمومی، باغبانی عمومی، ماشین‌های کشاورزی، بیماری شناسی گیاهی، آفت شناسی گیاهی، اقتصاد و مدیریت کشاورزی، مبانی کشاورزی پایدار، عملیات کشاورزی.

دروس تخصصی رشته گیاه پزشکی:

حشره شناسی، قارچ شناسی، ویروس‌ها و پروکاریوت‌های بیماری‌زای گیاهی، کنه شناسی، نماتودشناسی، سم‌شناسی، تکنولوژی مبارزه شیمیایی، اصول کنترل آفات شیمیایی، اصول کنترل بیماری‌های گیاهی، آفات مهم گیاهان زراعی، آفات مهم درختان میوه، بیماری‌های مهم درختان میوه، آفات مهم گیاهان جالیزی، سبزی و زینتی، بیماری‌های مهم گیاهان جالیزی، سبزی و زینتی، علف‌های هرز و کنترل آن‌ها، آفات انباری، کارآموزی.

دروس اختیاری رشته گیاه پزشکی:

بیماری‌های فیزیولوژیک، اصول رده‌بندی حشرات، نرم‌تنان و مهره داران زیان‌آور کشاورزی، بندپایان زیان‌آور انسان و دام، حشرات گرده‌افشان و زنبورعسل، فیزیولوژی گیاهی، فیزیولوژی حیوانی، آفات گیاهان جنگلی، اصول ترویج و آموزش کشاورزی، میکروبیولوژی عمومی، کاربرد رادیوایزوتوپ‌ها در گیاه پزشکی.

گرایش های رشته گیاه شناسی

رشته گیاه پزشکی در مقطع ارشد در دو گرایش حشره شناسی گیاهی و بیماری شناسی گیاهی ارائه می‌شود.

رشته حشره شناسی گیاهی: در این گرایش به طور تخصصی به مطالعه و بررسی آفات گیاهان مختلف پرداخته می‌شود.

رشته بیماری شناسی گیاهی: در این گرایش به طور تخصصی به بررسی انواع بیماری‌های مربوط به گیاهان پرداخته می‌شود.

لازم به ذکر است مدت‌زمان تحصیل در مقطع ارشد دو سال است و به‌تازگی برخی از دانشگاه‌ها گرایش ریز کرم شناسی را به مقطع ارشد خود اضافه نمودند. در مقطع دکتری گرایش‌های قارچ شناسی و بیماری‌های قارچی در گیاهان، پروکاریوت‌های بیماری‌زا، هماتولوژی گیاهی و ویروس شناسی گیاهی برای بیماری شناسی گیاهی و گرایش‌های کنترل بیولوژیک و اکولوژی حشرات، بیوسیستماتیک حشرات و کنه‌ها و فیزیولوژی و سم شناسی حشرات برای حشره شناسی گیاهی ارائه می‌شود.

لازم به ذکر است دوره دکتری شامل 4 سال تحصیلی است و ورود به مقطع دکتری مستلزم داشتن یک رزومه تحصیلی خوب است.

دانشگاه های ارائه دهنده رشته گیاه پزشکی

رشتهٔ گیاه پزشکی شاخه‌های مطالعاتی فراوانی دارد و اساتید در شاخه‌های مختلف این رشته فعالیت دارند. امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری وجود دارد و دارای گرایش‌های مختلفی در این دو مقطع است که جلوتر به آن می‌پردازیم.

برای ورود به این رشته تحصیلی نیاز است در آزمون سراسری تجربی شرکت کنید و رتبه قابل‌قبول را به دست آورید و وارد دانشگاه شوید.

دانشگاه‌های برتر در ارائه رشته گیاه‌پزشکی:

دانشگاه تهران، شیراز، مشهد، تبریز، صنعتی اصفهان، شهید چمران اهواز و گرگان در این رشته سرآمد هستند. دانشگه تربیت مدرس دانشگاهی مربوط به تحصیلات تکمیلی است و در مقطع کارشناسی جذب دانشجو ندارد. بنابراین در رشته گیاه‌پزشکی جذب دانشجو ندارد. هرکدام از این دانشگاه‌ها در یک یا چند گرایش جذب دانشجوی ارشد و دکتری را دارند.

کارنامه قبولی رشته گیاه پزشکی

کارنامه قبولی رشته گیاه پزشکی در هر یک از دانشگاه‌ها متفاوت است. جدول زیر نمونه کارنامه های قبولی این رشته در سال 99 است. با مشاهده این جدول می توانید به طور حدودی تخمین بزنید که در کدام دانشگاه ها می‌توانید قبول شوید.

بازار کار رشته گیاه پزشکی

گیاه پزشک می‌تواند در سازمان‌های دولتی کشور و شرکت‌های مرتبط مشغول به کار شود. سپس بعد از کسب تجربه و سابقه کاری در سازمان‌های دولتی به سمت‌های مدیریتی و نظارتی برسد. همچنین مراکز آموزشی و پژوهشی از مراکزی است که فرد می‌تواند در آنها مشغول به کار شود. دانش‌آموختگان رشته گیاه پزشکی می‌توانند به صورت خود اشتغال و کارآفرین نیز مشغول به فعالیت شوند و حتی فرصت‌های شغلی برای دیگران ایجاد کنند. ناگفته نماند در حالت کلی فرصت‌های شغلی برای یک متخصص گیاه پزشک در ایران محدود است و متأسفانه موردتوجه قرار نمی‌گیرد. همچنین ورود به بخش‌های خصوصی کار آسانی نیست. در انتها باید گفت حقوق و مزایای این افراد بالا نیست و اکثراً به شغل دوم یا سوم روی می‌آورند.

فرصت های شغلی برای فارغ التحصیلان رشته گیاه پزشکی:

• تدریس در هنرستان در رشته‌های مربوط به کشاورزی
• کارشناس اجرایی یا تحقیقاتی در مراکز پژوهشی و کشاورزی
• مدیر و مجری امور حفظ نباتات در مؤسسات دولتی یا خصوصی
• همکاری در کادر آموزشی به‌عنوان مدرس یا تحقیقاتی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برای فارغ‌التحصیلان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری گیاه‌پزشکی
• کار در مراکز آموزشی (مانند هنرستان‌ها، دانشکده‌ها، آموزشکده‌ها و مراکز آموزش کشاورزی)
• اشتغال در مراکز پژوهشی (مانند مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی (آفات و بیماری‌های گیاهی) و بخش‌های وابسته به آن در مراکز استان‌ها)
• سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری و مراکز وابسته به آن
• ادارات منابع طبیعی استان‌ها
• سازمان بوستان‌ها و فضای سبز استان‌ها و شهرستان‌ها
• سازمان حفاظت از محیط‌زیست و مراکز وابسته به آن
• شرکت‌های توزیع کود و سموم
• مراجعه و بازدید از مزارع، باغ‌ها، انبار و سیلوها

تحصیل رشته گیاه پزشکی در خارج از کشور

این رشته در سال‌های اخیر اهمیت و محبوبیت بسیاری پیدا کرده است و می‌توان برای تحصیل در آن مهاجرت کرد. دانشگاه‌های برتر در این زمینه به ترتیب: دانشگاه کرنل، علوم کشاورزی سوئد، کالیفرنیا برکلی، ریدینگ، ویسکانسین مدیسن، دانشگاه ایالتی میشیگان، پردو، واخنینگن هلند، تگزاس و کوئینزلند هستند.

فرصت‌های شغلی برای این رشته و حوزه‌های مرتبط در خارج از کشور بالاست. چراکه کشورهای توسعه‌یافته پیشرفت‌های بسیاری در زمینه کشاورزی کسب کردند و روزبه‌روز نیاز آنها به نیروی متخصص در این زمینه افزایش می‌یابد. میانگین درآمد این حیطه شغلی در کشورها متفاوت است و اولین رتبه به کشور پاکستان و بعد از آن به ترتیب به کشورهای مجارستان، اوکراین، عربستان، آمریکا، کره جنوبی و سوئد تعلق می‌گیرد.

تیم مشاوره تحصیلی مهندس حاج کرم

در مقاله معرفی رشته گیاه پزشکی سعی کردیم دید جامع و کاملی از این رشته را ارائه دهیم. اگر قبولی در کنکور و بهترین دانشگاه‌های کشور هدف شماست و می‌خواهید با ورود به دانشگاهی معتبر و انتخاب رشته‌ای مناسب آینده شغلی خود را به بهترین شکل بسازید، تیم مشاوره تحصیلی و برنامه ریزی آکو به مدیریت مهندس حاج کرم در کنار شما خواهد بود. ما به شما کمک می‌کنیم تا در مهم‌ترین سال زندگی‌تان، بهترین خود را اجرا کنید و عالی‌ترین نتیجه را بگیرید. شما می‌توانید برای ارتباط با برترین مشاوران کشور با شماره 02633408944 ارتباط برقرار کنید. تیم مشاوره تحصیلی مهندس حاج کرم اینجا حضور دارند تا پاسخگوی سوالات شما باشند. همچنین می‌توانید سوالات خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.