همه چیز درباره آرایه تشبیه

شما برای خواندن این مطلب به تنها 9 دقیقه زمان نیاز دارید!
در این مقاله به عناوین زیر می‌پردازیم:

• تعریف آرایه تشبیه و معرفی ارکان تشبیه
• تفاوت تشبیه و اضافه تشبیهی
• تفاوت تشبیه و استعاره
• سهم کنکور سراسری از ارایه تشبیه
• نحوه مطالعه آرایه تشبیه برای کنکور و دبیرستان
• بررسی چند نمونه مثال

تمام اطلاعاتی که یک کنکوری باید از ارایه تشبیه بداند !

آرایه تشبیه چیست؟ به زبان ساده، در تشبیه دو یا چند چیز را به هم مانند میکنیم؛ و یا ادعا میکنیم که آنها مانند هم هستند!
تشبیه دارای 4 رکن است: مشبه، مشبه‌به، وجه شبه، ادات تشبیه
1. مشبه: مشبه عبارت است از چیزی که به چیزهای دیگر مانند می‌کنیم.
2. مشبه‌به: مشبه‌به چیزی است که مشبه را به ان مانند می‌کنیم.
3. وجه شبه: دلیل بستگی شباهت بین مشبه و مشبه‌به می‌باشد.
4. ادات تشبیه: کلماتی هستند که پیوند شباهت بین مشبه و مشبه‌به را نشان میدهند. مانند: همچون، مانند، مثل و…
یک مثال ساده را با هم ببینیم:
دست‌های آن دختر همچون گلبرگ‌های گل رز، لطیف است.
جمله ی بالا از یه رابطه‌ی تشبیه تشکیل شده است. ارکان این تشبیه عبارتند از:
مشبه: دست‌های ان دختر
مشبه‌به: گلبرگ‌های گل رز
وجه شبه: لطیف بودن
ادات تشبیه: همچون

نکات بسیار مهمی درباره آرایه تشبیه که باید به آن‌ها توجه کنید:

• 2رکن اول ارایه تشبیه ارکان الزامی هستند؛ یعنی حتما باید در عبارت وجود داشته باشند تا این ارایه تولید شود.
• 2 رکن دوم ارایه تشبیه، الزامی نیستند و میتوانند در عبارت وجود نداشته باشند.
  برای مثال به جمله زیر توجه کنید:
  قلب مادرم دریاست.
  در این جمله، قلب مادرم مشبه؛ و دریا مشبه‌به است. دو رکن وجه شبه و اذات تشبیه در این جمله وجود ندارند اما مشکلی در تولید ارایه تشبیه ایجاد نشده است.
• در رکن ادات تشبیه، کلمات “چون و چو” فقط در صورتی ادات تشبیه محسوب می‌شوند که به معنای “مانند” باشند.
  به دو جمله زیر توجه فرمایید:
  مرد چون شیری خشمگین می‌غرید.
  مرد می‌غرید چون از دست او خشمگین بود.
  در جمله ی اول، چون ادات تشبیه است. و در جمله دوم، چون فقط دلیل غریدن مرد را بیان می‌کند و نقش ادات تشبیه را در این جمله ندارد.
• گاهی ممکن است یک کلمه‌نیز تولید ارایه تشبیه کند.
  برای مثال در کلمه‌ی “ماه‌پیکر” ارایه تشبیه وجود دارد؛ و پیکر او را به ماه تشبیه کرده است. از مثال های دیگر می‌توان به “مه‌لقا، گل‌چهره، پری‌سیما و…” اشاره کرد.
• در حل تست‌های تشبیه گاهی می‌توان از هنر قرابت معنایی نیز استفاده نمود. یعنی ادات تشبیه پنهان است و ظاهر عبارت خبر از وجود آرایه تشبیه نمی‌دهد. اما تشبیه در آن وجود دارد. به مثال زیر توجه کنید:
  حرف چبود تا تو اندیشی از آن؟ حرف چبود؟ خار دیوار رزان
  در مصرع دوم این بیت، حرف را به خار دیوار رزان تشبیه کرده است. تشخیص آرایه تشبیه در این بیت تنها با استغاده از معنا امکان پذیر است.

مقایسه تشبیه و اضافه تشبیهی:

ابتدا باید ببینیم اضافه تشبیهی چیست:
اضافه تشبیهی یک ترکیب اضافی است که در آن بین مضاف و مضاف الیه یک رابطه شباهت وجود دارد.
مانند: عمارت دل. در این عبارت دل به یک عمارت تشبیه شده؛ و ارایه اضافه تشبیهی را تولید کرده است.
در بیشتر مواقع در اضافه تشبیهی ترتیب مشبه و مشبه‌به بهم میخورد و کلمه دوم به کلمه اول تشبیه می‌شود ولی موارد برعکس این هم وجود دارند. این مهم ترین تفاوت تشبیه و اضافه تشبیهی است.
توجه داشته باشید که برای ایجاد ارایه اضافه تشبیهی باید حتما ترکیب مورد نظر وصفی باشد.
تفاوت دیگر تشبیه و اضافه تشبیهی: این است که برای تولید ارایه اضافه تشبیهی به یک ترکیب اضافی نیاز داریم و فقط در یک ترکیب اضافی می‌توانیم ارایه اضافه تشبیهی را مشاهده کنیم.
برای تولید ارایه تشبیه اما محدود به یک قالب نیستیم. میتوان اضافه تشبیهی را نوعی از تشبیه دانست.
به مثال مهم زیر توجه کنید:

مقایسه آرایه های تشبیه و استعاره:

برای دانستن تفاوت تشبیه و استعاره باید معنای هر دو ارایه را بدانیم. در مطالب فوق به توضیح تشبیه پرداخته شد. اما استعاره چیست؟
استعاره، تشبیهی است که در آن یکی از2 رکن اصلی مشبه و یا مشبه‌به نیامده باشد. گویی چون مشبه و مشبه‌به بهم شباهت دارند آن‌ها را به جای یکدیگر استفاده می‌کنیم.
استعاره دو نوع دارد. در نوع اول( که به ان استعاره مصرحه می‌گویند؛) مشبه حضور ندارد و مشبه‌به جایگزین مشبه استفاده شده است. در نوع دوم( که استعاره مکنیه نام دارد؛) برخلاف نوع اول، مشبه‌به نیامده؛ و جایگزین مشبه‌به از مشبه استفاده شده است.

برای مثال جمله های زیر را ببینید:
-گفتم غم تو دارم؛ گفتا غمت سر اید گفتم که ماه من شو؛ گفتا اگر برآید
در این بیت واژه “ماه” ارایه استعاره را تولید کرده است. ماه استعاره از معشوق زیباروست. (صرفا جهت اطلاع بیشتر، نوع آن استعاره مصرحه است.)
-مرد نقال از صدایش ضجه می‌بارید…
عبارت “ضجه می‌بارید” تولید ارایه استعاره (از نوع مکنیه) کرده است. در واقع ضجه را به باران مانند کرده ایم و باریدن را به ان نسبت داده ایم.
مهم ترین تفاوت استعاره و تشبیه این است که در تشبیه اگر یکی از ارکان مشبه و یا مشبه‌به در تشبیه نیاید، این ارایه تولید نمی‌شود. ولی در استعاره اگر هردوی این ارکان بیایند آن استعاره، دیگر استعاره نیست!

توجه داشته باشید که تشخیص نوع استعاره (این که مصرحه است و یا مکنیه)، در محدوده‌ی معلومات داوطلبان گروه های آزمایشی ریاضی و تجربی برای پاسخ دادن به سوالات درس فارسی عمومی قرار نمی‌گیرد. و تنها داوطلبان گروه آزمایشی علوم انسانی باید به آن توجه کنند.

تشبیه در کنکور سراسری :

به طور معمول در کنکور سراسری، در درس فارسی عمومی، از 25 تست فارسی، 4تست به شماره های 8،9،10و11 به بحث آرایه های ادبی تعلق می‌گیرد. در طی سال‌های اخیر در هر 4 گروه آزمایشی ریاضی و فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و هنر؛ آرایه های تشبیه و استعاره بیش ترین سهم را از این 4 تست داشته اند.

چگونه به سبک رتبه های برتر تشبیه بخوانیم؟

نحوه مطالعه آرایه تشبیه همانند بسیاری از این دست آرایه ها، بدین صورت است:

• ابتدا درسنامه کتاب تست خود را مطالعه کنید.
• سپس مثال های ذکر شده در بین توضیحات درسنامه و پس از آن را به دقت بررسی کنید؛ تا مطالب در ذهنتان به درستی تثبیت شود.
• سپس به سراغ تست های تشبیه بروید. اگر تعداد تست های کتاب تست شما زیاد و وقتتان محدود است؛ می‌توانید به صورت مضربی (مثلا تست های زوج) تست های تشبیه را پوشش دهید. (می‌توانید از بانک سوالات سطح بندی شده و کاملا رایگان سایت آکو استفاده کنید!)
• در نهایت می‌توانید خودتان را با دادن یک آزمون کوتاه از این آرایه محک بزنید. ( دریافت آزمون فارسی به صورت کاملا رایگان در سایت آکو)
  از این روش مطالعه می‌توانید برای آمادگی برای کنکور سراسری و امتحانات دبیرستان استفاده کنید. این روش، یک روش استاندارد و عالی برای یادگیری اصولی است. که توسط اساتید درجه یک کنکور سراسری و مشاور باتجربه‌ی آکو، مهندس حاج‌کرم تایید شده است. و دانش آموزان سال هاست از این روش نتیجه‌ی فوق العاده ای می‌گیرند. (درباره ی مهندس سهیل حاج‌کرم، موسس آکو، بیشتر بدانید.)

بررسی آرایه تشبیه در چند نمونه بیت:

• دست از مس وجود چو مردان ره بشوی تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی
  در این بیت 4 تشبیه بکار رفته است:
  مس وجود: اضافه تشبیهی
  تو (مخاطب شاعر در بیت) به مردان ره : تشبیه
  کیمیای عشق: اضافه تشبیهی
  زر شوی(مانند زر شوی): تشبیه

• مرغ دل تا دام زلف و دانه‌ی خال تو دید طایر اندیشه‌ام افتاد در دام هوس
  مرغ دل: اضافه تشبیهی
  دام زلف: اضافه تشبیهی
  دانه‌ی خال: اضافه تشبیهی
  طایر اندیشه: اضافه تشبیهی
  دام هوس: اضافه تشبیهی

• شاهین تیزبال افق ها بودم؛ زنبوری طفیلی شدم و به کنجی پناه بردم.
  من به شاهین تیزبال افق ها: تشبیه
  من به زنبوری طفیلی: تشبیه

جمع بندی مطالب:

آرایه تشبیه یکی از مهم ترین و تست خیز ترین آرایه ها به شمار می‌آید. بدون شک دانش آموزانی که هدفشان درصد بالا در درس فارسی عمومی است، به این آرایه توجه بسیاری می‌کنند تا از رقیبانشان عقب نیوفتند. پس از ظاهر دشوار تست های تشبیه نترسید و یکبار برای همیشه با هدف و برنامه ریزی کتاب تست خود را بردارید و به دل تست های تشبیه بروید! برای برنامه ریزی به کمک نیاز دارید؟

گروه مشاوره و برنامه ریزی تحصیلی آکو :
تیم آکو به مدیریت مهندس سهیل حاج‌کرم در کنار شماست تا بتوانید در یکی از مهمترین دوره‌های زندگی تحصیلی خود بدرخشید. هرچه سریع‌تر با شماره 02633408944 تماس بگیرید و با کمک برترین مشاوران کشور اینده تحصیلیتان را با دستهای خودتان بسازید.
تیم آکو پاسخگوی سوالات شما هستند. سوالات خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
در دیگر صفحات مجازی اکو منتظرتان هستیم. مارا دنبال کنید!
@akoedu.ir ادرس اینستاگرام
آدرس چنل تلگرام: https://t.me/moshverhajkaram