رشته باستان شناسی زیرمجموعه رشته های علوم انسانی است و افراد هم در مقطع کاردانی و هم کارشناسی می‌توانند به تحصیل در این رشته بپردازند. در این مقاله قصد داریم شما را با این رشته و وظایف آن آشنا کنیم پس اگر به گذشته و اطلاعات تاریخی علاقه دارید خواندن این مقاله را به شما پیشنهاد می‌دهیم.
می‌توان گفت قدمت این علم به سده 6 پیش از میلاد بازمی‌گردد. زمانی که فرمانروایان بابل به حفاری در بناهای اداری پرداختند تا به گذشتۀ آن پی ببرند. پس از آن رومیان آثار تاریخی و باستانی را مرمت کردند و به نمایش گذاشتند تا مردم نسبت به گذشته خود آگاه شوند.
پس از عصر نوزایی بود که دوران باستان دوستی آغاز شد اما این دوره شاهد پیشرفت اندکی در ارزیابی آثار و تفسیر آنان بود. در سده 15 میلادی در ایتالیا و بعد از آن در سده های 16 و 17 در کشورهای شمال غربی اروپا انجمن های باستان دوستی برپا شد. باستان شناسی در سده 18 شاهد تحولات و رخداد های جدید و دیگری بود و تا اواخز سده 19 لایه نگاری جای خود را در بین پژوهش های باستان شناسی و شناختی باز نکرد.
در ایران یک سال بعد از تاسیس دانشگاه تهران یعنی در سال 1314 این رشته در دانشکده ادبیات تدریس می‌شد و این سرآغاز تدریس علم باستان شناسی در ایران بود.
آنچه می خوانید:
معرفی رشته باستان شناسی
باستان شناسی مهم ترین وسیله برای شناخت تاریخ از زمان‌های بسیار دور تا کنون است و این امر از ساختارهای اساسی هویت فرهنگی است. باستان شناس کسی است که در مکان‌های باستانی جستجو می‌کند و به کشف و پیدا کردن چیزهای جدید می‌پردازد. سپس یافته ها و داده ها را مورد مطالعه قرار می‌دهد و بعد از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آن‌ها آثار یافت شده را وارد بازار عتیقه می‌کند. باستان شناسی مادر تاریخ است و باید دانست تفاوت‌هایی بین رشته تاریخ و باستان شناسی وجود دارد.
به عبارت دیگر باستان شناسی مطالعه تاریخ بشر است و تلاش و جستجو برای کاوش، تجزیه و تحلیل آثار باستانی است که در سراسر جهان وجود دارند و مسیر تاریخ را روشن می‌کنند. موضوعات این رشته مربوط به فرهنگ‌های گذشته و محیط های باستانی و هنرهای باقیمانده از سده های قبلی است.
مهارت های لازم برای رشته باستان شناسی
در ابتدای امر باید گفت اگر عاشق تاریخ و گذشته زندگی انسان‌ها هستید این رشته می‌تواند پاسخی به علایق شما باشد. از طرفی کار باستان شناسی کاری طاقت فرساست که نیازمند صبر و حوصله است. شما باید آمادگی کافی برای انجام آن داشته باشید و بتوانید از پس مسئولیت‌های آن برآیید. ویژگی هایی وجود دارد که برای یک باستان شناس حائز اهمیت است و باید این ویژگی ها را دارا باشد تا به خوبی از پس کار خود برآید. این ویژگی ها به شرح زیر است:
- ذهن خلاق و کنجکاو
- مدیریت زمان
- علاقه به کار تیمی و گروهی
- توجه دقیق و به جزئیات
- مهارتهای ارائه و ارتباط کتبی
- مهارت های گزارش دهی
- امکان استخراج و تحلیل یافته ها
- انعطاف پذیری برای شرایط محیطی و مکانی
وظایف یک باستان شناس:
- یافتن و پیدا کردن مکان‌های مناسب برای حفاری که از نظر تاریخی حائز اهمیت بوده و قابل بررسی های ژئوفیزیکی و عکس برداری های هوایی باشد.
- بررسی و مستند سازی و حفظ آثار یافت شده.
- مهارت کافی برای انجام کارهای کامپیوتری و ضبط و تفسیر سایت‌ها و یافته ها و تولید شبیه سازی ها.
- تولید، جمع آوری و نگهداری سوابق نوشتاری، عکاسی و ترسیم شده و بانک اطلاعات الکترونیکی.
- نظارت و هماهنگی کارکنان.
- گردآوری، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های موجود.
- نوشتن گزارش و ارائه آن‌ها
- مدل سازی ریاضی
- ارزیابی برنامه ها برای توسعه دهندگان ساختمان.
دروس رشته باستان شناسی
مدت زمان تحصیل در رشته باستان شناسی در مقطع کارشناسی 4 ساله می‌باشد و 8 ترم تحصیلی را شامل می‌شود. همانطور که پیش تر اشاره شد این رشته گرایش خاصی در این مقطع ندارد و دانشجو موظف به گذراندن 141 واحد درسی می‌باشد.
- دروس عمومی: 23 واحد
- دروس پایه: 16 واحد
- دروس اصلی: 68 واحد
- دروس تخصصی: 32 واحد
- دروس اختیاری: 21 واحد
دانشجو موظف به گذراندن 10 واحد از دروس اختیاری می‌باشد.
دروس پایه رشته باستان شناسی:
تاریخچه علم باستان شناسی، برسی تمدن های باستانی از نظر قران کریم، جغرافیای تاریخی ایران، اصول و مبانی انسان شناسی، اسطوره شناسی، مبانی فرهنگی باستان شناسی، تاریخ هنر از باستان تا آغاز اسلام، حفظ آثار باستانی (1).
دروس اصلی رشته باستان شناسی:
مبانی تطور انسان (انسان شناسی فرهنگی)، استخوان شناسی، باستان شناسی پیش از تاریخ ایران، باستان شناسی ایران در آغاز شهرنشینی، باستان شناسی وهنر عیلام، باستان شناسی ایران در هزاره اول ق.م، باستان شناسی هنر ماد و هخامنش، باستان شناسی اشکانی، باستان شناسی ساسانی، باستان شناسی وهنر اسلامی ایران(1)، باستان شناسی و هنر اسلامی ایران(2)، باستان شناسی وهنر اسلامی ایران(3)، فلز کاری در دوره اسلامی، باستان شناسی پیش از تاریخ بین النهرین، هنر ومعماری بین النهرین در دوران تاریخی، باستان شناسی مصر باستان، باستان شناسی وهنرآسیای صغیر، سکه شناسی و شناخت مهر تابلت، تاریخ هنر نقاشی در ایران، هنر یونان و روم باستان، حفاظت اشیا باستانی (2)، باستان شناسی وهنر سرزمین های اسلامی، سیر تحول خطوط وخواندن کتیبه های اسلامی، کتاب آرائی، هنر خاور دور، هنر هند باستان، خطوط باستانی ایران (1)، خطوط باستانی ایران (2)، تکنیک هنر سفالگری در دوره اسلامی.
دروس تخصصی رشته باستان شناسی:
طراحی وترسیم مدارک، روش کاوش وبررسی آثار باستانی، موزه داری، کاوش های باستان شناسی، پایان نامه.
دروس اختیاری رشته باستان شناسی:
قالی بافی و نساجی در دوران باستان، زبان فارسی میانه، فرهنگ و تمدن ساسانی، زبان فارسی باستان، هنر بیزانس، هنر رمان وگوتیک، فرهنگ وتمدن ایران از مغول تا صفویه، فرهنگ وهنر عهد صفویه، هنر رنسانس، فرهنگ ایران باستان.
دانشگاه های ارائه دهنده رشته باستان شناسی
رشته باستان شناسی از رشته های علوم انسانی بوده که داوطلبان در صورت کسب رتبه قابل قبول می‌توانند در مقطع کارشناسی در این رشته ادامه تحصیل دهند. لازم به ذکر است این رشته در مقطع کارشناسی گرایش خاصی ندارد. همانطور که قبلا اشاره شد در بعضی از دانشکده ها این رشته در مقطع کاردانی هم ارائه می‌شود که پس از آن داوطلبان باید برای تحصیل در مقطع کارشناسی در کنکور سراسری رشته انسانی شرکت کنند. همچنین امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری امکان پذیر است.
گذراندن دوره های کارآموزی در کسب مهارت برای یک باستان شناس بسیار مفید است و در آینده شغلی او نیز تاثیر گذار می‌باشد.
این رشته در بسیاری از دانشگاه های ایران تدریس می‌شود که برترین آن‌ها دانشگاه تهران و شهید بهشتی است. همچنین این رشته در دانشگاه های غیرانتفاعی، پردیس و آزاد نیز دانشجو میپذیرد.
دیگر دانشگاه های ارائه دهنده این رشته:
دانشگاه مازندران – بابلسر (محل تحصیل دانشکده میراث فرهنگی وصنایع دستی وگردشگری نوشهر)، دانشگاه کاشان، دانشگاه نیشابور، دانشگاه تربت حیدریه، مجتمع آموزش عالی گناباد، دانشگاه جیرفت، دانشگاه سیستان و بلوچستان – زاهدان، دانشگاه شهرکرد، دانشگاه شهید چمران – اهواز (محل تحصیل دانشکده باستان شناسی شوش)، دانشگاه لرستان – خرم آباد، موسسه غیرانتفاعی معماری و هنر پارس – تهران، موسسه غیرانتفاعی گلستان – گرگان، موسسه غیرانتفاعی کمال‌الملک – نوشهر، موسسه غیرانتفاعی دارالعلم – یزد.
گرایش های رشته باستان شناسی
امکان ادامه تحصیل در رشته باستان شناسی تا مقطع دکتری در دانشگاه های ایران وجود دارد.
در مقطع کارشناسی ارشد این رشته شامل 3 گرایش زیر می‌باشد.
- تمدن فرهنگ اسلامی ایران و سرزمین های دیگر
- دوران تاریخی ایران
- دوران پیش از تاریخ ایران
پس از گرفتن مدرک کارشناسی ارشد فارغ التحصیلان می‌توانند از تمامی گرایش های باستان شناسی ارشد در کنکور دکتری باستان شناسی شرکت کنند.
کارنامه قبولی رشته باستان شناسی
کارنامه قبولی رشته باستان شناسی در هر یک از دانشگاه‌ها متفاوت است. جدول زیر نمونه کارنامه های قبولی این رشته در سال 99 است. با مشاهده این جدول می توانید به طور حدودی تخمین بزنید که در کدام دانشگاه ها می‌توانید قبول شوید.
بازار کار رشته باستان شناسی
ایران با وجود داشتن بناهای تاریخی بسیار داشتن آثار تاریخی توریست پذیری زیادی ندارد. در کشور مکان‌های تاریخی بسیاری وجود دارند که چندان شناخته شده نیستند و اگر دولت برنامه ای حساب شده برای حفظ و معرفی آثار تاریخی داشته باشد از بیکاران این رشتۀ ارزشمند کاسته می‌شود . همچنین باعث رونق صنعت گردشگری می‌شود. در صورتی که برنامه ریزی های درستی انجام شود و تعداد توریست ها افزایش یابد این رشته از آینده شغلی خوبی برخوردار خواهد بود. البته باید گفت دانشجویان این رشته نسبت به رشته های دیگر بازار کار محدود تری دارند و اگر شما به فکر این هستید که بلافاصله بعد از تحصیل مشغول به کار شوید انتخاب این رشته برای شما چندان مناسب نمی‌باشد.
فارغ التحصیلان این رشته به طور کلی می‌توانند در سازمان میراث فرهنگی، وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش، سارمان ایرانگردی و جهانگردی، سازمان اوقاف و سازمان نقشه برداری های شهری استخدام شده و در حیطه کاری خود مشغول به کار شوند. از دیگر فرصت‌های شغلی برای باستان شناسان می‌توان به موزه ها، موسسات آموزشی یا تحقیقاتی و سازمان های ملی اشاره کرد. همچنین یک باستان شناس در صورت داشتن سرمایه کافی می‌تواند شرکت خود را راه اندازی کند و یا به طور مستقل به عنوان مشاور فعالیت کند.
تحصیل رشته باستان شناسی در خارج از کشور
باتوجه به اینکه این رشته به تاریخ هر کشور برمی‌گردد در نتیجه فرصت‌های شغلی برای باستان شناسان در هر جای دنیا بستگی به میراث فرهنگی و آثار باستانی آن کشور دارد. برای مثال در کشور هند به علت وجود میراث غنی تقاضا برای کار در این حیطه شغلی بالاست. در عین حال رقابت شدیدی بین افراد تحصیل کرده در این رشته وجود دارد.
باستان شناسان در دنیا می‌توانند به عنوان باستان شناس، بازرس ساختمان، افسر حفاظت، مدیر میراث فرهنگی، متخصص اسناد و یا مدرس مشغول به کار شوند. طبق پیش بینی های انجام شده رشد بازار کار این رشته نسبت به مشاغل دیگر در دنیا سریع تر خواهد بود.
از لحاظ کسب درآمد افراد با مدرک لیسانس به عنوان کارآموز وارد بازار کار می‌شوند و میزان حقوق دریافتی آن‌ها باتوجه به سابقه کاری متفاوت خواهد بود. برای مثال در آمریکا دستمزد سالانه برای یک باستان شناس 79990 دلار است.
تیم مشاوره تحصیلی مهندس حاج کرم
در مقاله معرفی رشته باستان شناسی سعی کردیم دید جامع و کاملی از این رشته را ارائه دهیم. اگر قبولی در کنکور و بهترین دانشگاه‌های کشور هدف شماست و می‌خواهید با ورود به دانشگاهی معتبر و انتخاب رشته‌ای مناسب آینده شغلی خود را به بهترین شکل بسازید، تیم مشاوره تحصیلی و برنامه ریزی آکو به مدیریت مهندس حاج کرم در کنار شما خواهد بود. ما به شما کمک می‌کنیم تا در مهم‌ترین سال زندگی‌تان، بهترین خود را اجرا کنید و عالی‌ترین نتیجه را بگیرید. شما می‌توانید برای ارتباط با برترین مشاوران کشور با شماره 02633408944 ارتباط برقرار کنید. تیم مشاوره تحصیلی مهندس حاج کرم اینجا حضور دارند تا پاسخگوی سوالات شما باشند. همچنین می‌توانید سوالات خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
