رشته باستان شناسی صفر تا 100 مختصر و مفید

رشته باستان شناسی زیرمجموعه رشته های علوم انسانی است و افراد هم در مقطع کاردانی و هم کارشناسی می‌توانند به تحصیل در این رشته بپردازند. اگر به گذشته و اطلاعات تاریخی علاقه دارید خواندن این مقاله را به شما پیشنهاد می‌دهیم. در این مقاله قصد داریم شما را با این رشته و وظایف آن آشنا کنیم و باهم به بررسی مهارت های مورد نیاز برای موفقیت در بازار کار رشته باستان شناسی بپردازیم.

می‌توان گفت قدمت این علم به سده 6 پیش از میلاد بازمی‌گردد. زمانی که فرمانروایان بابل به حفاری در بناهای اداری پرداختند تا به گذشتۀ آن پی ببرند. پس از آن رومیان آثار تاریخی و باستانی را مرمت کردند و به نمایش گذاشتند تا مردم نسبت به گذشته خود آگاه شوند.

پس از عصر نوزایی بود که دوران باستان دوستی آغاز شد اما این دوره شاهد پیشرفت اندکی در ارزیابی آثار و تفسیر آنان بود. در سده 15 میلادی در ایتالیا و بعد از آن در سده های 16 و 17 در کشورهای شمال غربی اروپا انجمن های باستان دوستی برپا شد.

باستان شناسی در سده 18 شاهد تحولات و رخداد های جدید و دیگری بود و تا اواخر سده 19 لایه نگاری جای خود را در بین پژوهش های باستان شناسی و شناختی باز نکرد.

قدمت باستان شناسی در دانشگاه های ایران یک سال بعد از تاسیس دانشگاه تهران یعنی در سال 1314 این رشته در دانشکده ادبیات تدریس می‌شد و این سرآغاز تدریس علم باستان شناسی در ایران بود.

معرفی رشته باستان شناسی

باستان شناسی مهم ترین وسیله برای شناخت تاریخ از زمان‌های بسیار دور تا کنون است و این امر از ساختارهای اساسی هویت فرهنگی است. باستان شناس کسی است که در مکان‌های باستانی جستجو می‌کند و به کشف و پیدا کردن چیزهای جدید می‌پردازد.

وظیفه یک باستان شناس این است که یافته ها و داده ها را مورد مطالعه قرار دهد و بعد از تعیین ارزش مادی و معنوی و تخمین قدمت آن‌ها آثار یافت شده را وارد بازار عتیقه کند.

به عبارت دیگر باستان شناسی مطالعه تاریخ بشر است و تلاش و جستجو برای کاوش، تجزیه و تحلیل آثار باستانی است که در سراسر جهان وجود دارند و مسیر تاریخ را روشن می‌کنند. موضوعات این رشته مربوط به فرهنگ‌های گذشته و محیط های باستانی و هنرهای باقیمانده از سده های قبلی است.

مهارت های لازم برای رشته باستان شناسی

در ابتدای امر باید گفت اگر عاشق تاریخ و گذشته زندگی انسان‌ها هستید این رشته می‌تواند پاسخی به علایق شما باشد. از طرفی کار باستان شناسی کاری به شدت عملی و ظریف و تاحدی طاقت فرساست که نیازمند صبر و حوصله است.

فعالیت های شما در زمینه باستان شناسی عموما عملی و تحقیقاتی و در نواحی خاصی از کشور خودتان یا کشور دیگری خواهد بو که باید آمادگی کافی برای انجام آن داشته باشید و بتوانید از پس مسئولیت‌های آن برآیید.

باتوجه به نوع شغل باستان شناسی، داشتن یک سری ویژگی ها حائز اهمیت است و قبل از انتخاب رشته باستان شناسی در دانشگاه از طریق تست های شخصیت شناسی باید مطمئن شود این ویژگی ها را دارد تا در آینده به خوبی از پس کار خود برآید. این ویژگی ها به شرح زیر است:

• ذهن خلاق و کنجکاو
• مدیریت زمان
• علاقه به کار تیمی و گروهی
• توجه دقیق و به جزئیات
• مهارتهای ارائه و ارتباط کتبی
• مهارت های گزارش دهی
• امکان استخراج و تحلیل یافته ها
• انعطاف پذیری برای شرایط محیطی و مکانی

علاوه بر محیط کاری عملی، دروس رشته باستان شناسی در دانشگاه هم رفتن به اردوهای مطالعاتی و تحقیقاتی و ارائه نمونه کار اهمیت زیادی دارد که در ادامه میتوانید توضیحات کاملتری را در این باره مشاهده کنید.

دروس رشته باستان شناسی

مثل همه دوره های دانشگاهی، مدت زمان تحصیل در رشته باستان شناسی در مقطع کارشناسی 4 ساله می‌باشد و 8 ترم تحصیلی را شامل می‌شود. همانطور که پیش تر اشاره شد این رشته گرایش خاصی در این مقطع ندارد و دانشجو موظف به گذراندن 141 واحد درسی می‌باشد.

• دروس عمومی: 23 واحد
• دروس پایه: 16 واحد
• دروس اصلی: 68 واحد
• دروس تخصصی: 32 واحد
• دروس اختیاری: 21 واحد(دانشجو موظف به گذراندن 10 واحد از دروس اختیاری می‌باشد.)

اگر در رشته باستان شناسی ثبت نام کرده اید و برای انتخاب واحد با مشکل مواجه شده اید، چارت دروس رشته باستان شناسی را به تفکیک 8 ترم تحصیلی در لینک قرمز رنگ برای شما قرار داده ایم. بر اساس این چارت درسی اتمام دوره کارشناسی در سه سال و نیم است و دانشجویان میتوانند ترم آخر که ترم پایان نامه عملی است را به صورت غیر حضوری بگذرانند و در زمان مقرر دفاعیه را انجام دهند.

دروس پایه رشته باستان شناسی:	تاریخچه علم باستان شناسی، برسی تمدن های باستانی از نظر قران کریم، جغرافیای تاریخی ایران، اصول و مبانی انسان شناسی، اسطوره شناسی، مبانی فرهنگی باستان شناسی، تاریخ هنر از باستان تا آغاز اسلام، حفظ آثار باستانی (۱).
دروس اصلی رشته باستان شناسی:	مبانی تطور انسان (انسان شناسی فرهنگی)، استخوان شناسی، باستان شناسی پیش از تاریخ ایران، باستان شناسی ایران در آغاز شهرنشینی، باستان شناسی وهنر عیلام، باستان شناسی ایران در هزاره اول ق.م، باستان شناسی هنر ماد و هخامنش، باستان شناسی اشکانی، باستان شناسی ساسانی باستان شناسی وهنر اسلامی ایران(۱)، باستان شناسی و هنر اسلامی ایران(۲)، باستان شناسی وهنر اسلامی ایران(۳)، فلز کاری در دوره اسلامی، باستان شناسی پیش از تاریخ بین النهرین، هنر ومعماری بین النهرین در دوران تاریخی، باستان شناسی مصر باستان باستان شناسی وهنرآسیای صغیر، سکه شناسی و شناخت مهر تابلت، تاریخ هنر نقاشی در ایران، هنر یونان و روم باستان، حفاظت اشیا باستانی (۲)، باستان شناسی وهنر سرزمین های اسلامی، سیر تحول خطوط وخواندن کتیبه های اسلامی، کتاب آرائی، هنر خاور دور، هنر هند باستان، خطوط باستانی ایران (۱)، خطوط باستانی ایران (۲)، تکنیک هنر سفالگری در دوره اسلامی.
دروس تخصصی رشته باستان شناسی:	طراحی وترسیم مدارک، روش کاوش وبررسی آثار باستانی، موزه داری، کاوش های باستان شناسی، پایان نامه.
دروس اختیاری رشته باستان شناسی:	قالی بافی و نساجی در دوران باستان، زبان فارسی میانه، فرهنگ و تمدن ساسانی، زبان فارسی باستان، هنر بیزانس، هنر رمان وگوتیک، فرهنگ وتمدن ایران از مغول تا صفویه، فرهنگ وهنر عهد صفویه، هنر رنسانس، فرهنگ ایران باستان.

دانشگاه های ارائه دهنده رشته باستان شناسی

رشته باستان شناسی از رشته های علوم انسانی است که در بعضی از دانشکده های انسانی این رشته در مقطع کاردانی هم ارائه می‌شود که پس از آن داوطلبان باید برای تحصیل در مقطع کارشناسی در کنکور سراسری رشته انسانی شرکت کنند. همچنین امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری در ایران امکان پذیر است.

باتوجه به اینکه تجربه و فعالیت های مرتبط با رشته باستان شناسی اهمیتی برابر با دانش تئوری دارد، گذراندن دوره های کارآموزی در کسب مهارت برای یک باستان شناس بسیار مفید است و در آینده شغلی او نیز تاثیر گذار می‌باشد.

این رشته در بسیاری از دانشگاه های ایران تدریس می‌شود که برترین آن‌ها دانشگاه تهران و شهید بهشتی است. همچنین این رشته در دانشگاه های غیرانتفاعی، پردیس و آزاد نیز دانشجو میپذیرد. دیگر دانشگاه های ارائه دهنده رشته باستان شناسی را در جدول زیر مشاهده میکنید.

دانشگاه مازندران	بابلسر	دانشگاه کاشان	دانشگاه نیشابور
دانشگاه تربت حیدریه	مجتمع آموزش عالی گناباد	دانشگاه جیرفت	دانشگاه سیستان و بلوچستان
زاهدان	دانشگاه شهرکرد	دانشگاه شهید چمران	دانشگاه لرستان – خرم آباد
موسسه غیرانتفاعی معماری و هنر پارس – تهران	موسسه غیرانتفاعی گلستان – گرگان	موسسه غیرانتفاعی کمال‌الملک – نوشهر	موسسه غیرانتفاعی دارالعلم – یزد

گرایش های کارشناسی ارشد باستان شناسی

امکان ادامه تحصیل در رشته باستان شناسی تا مقطع دکتری در دانشگاه های ایران وجود دارد. همانطور که میدانید برای مقاطع ارشد و دکترا مشخص کردن گرایش مهم است و دانشجویان باید در زمان شرکت در کنکور کارشناسی ارشد گرایش مورد نظر خود را انتخاب کنند و باتوجه به ضرایب آنها سوالات مطرح شده در آزمون کارشناسی ارشد را جواب دهند. کارشناسی باستان شناسی در مقطع کارشناسی ارشد شامل سه گرایش است:

• تمدن فرهنگ اسلامی ایران و سرزمین های دیگر
• دوران تاریخی ایران
• دوران پیش از تاریخ ایران

پس از گرفتن مدرک کارشناسی ارشد فارغ التحصیلان می‌توانند از تمامی گرایش های باستان شناسی ارشد در کنکور دکتری باستان شناسی شرکت کنند. برای مشاوره تحصیلی در مقاطع کنکور ارشد و دکتری و بررسی گرایش ها، بازار کار و درآمد هر رشته و گرایش میتوانید با شماره 02633408944 تماس بگیرید و وقت مشاوره خود را رزرو کنید.

کارنامه قبولی کارشناسی باستان شناسی

کارنامه قبولی رشته باستان شناسی در هر یک از دانشگاه‌ها و البته باتوجه به منطقه داوطلب متفاوت است. مثلا قبولی در رشته باستان شناسی دانشگاه تهران برای منطقه 1 رتبه زیر 7000 در رشته انسانی میخواهد این درحالی است که داوطلبان منطقه 2 و 3 میتوانند با رتبه بالای 10000 نیز در رشته باستان شناسی دانشگاه تخران قبول شوند.

جدول زیر نمونه کارنامه های قبولی این رشته در سال های 1402 و 1401 است. با مشاهده این جدول می توانید به طور حدودی تخمین بزنید که در کدام دانشگاه ها می‌توانید قبول شوید.

تفاوت های رشته تاریخ و باستان شناسی

باستان شناسی مادر تاریخ است و باید دانست تفاوت‌هایی بین رشته تاریخ و باستان شناسی وجود دارد. درواقع میتوان گفت حقایق کشف شده و ثبت شده تاریخی بر اساس یافته های باستان شناسان نگاشته شده اند.

مثلا فرض کنید اگر باستان شناس کتاب های عتیقه، زبان آنها، زمان حدودی نگارش و … را کشف نکند، چطور ما بدانیم که کتاب برای چه دوره ای است یا اصلا باوجود تغییرات خط و زبان چه چیزهایی در آن نوشته شده است.

یا مثلا باستان شناسان با شواهدی که درباره استخوان های دایناسور ها ارائه داده اند و کشفیاتی که در مناطق مربوطه به دست آورده اند، محققان را از وجود دوره ای منقرض شده در ماقبل تاریخ آشنا کرده اند و این علم اساس مطالعات علمی و نظریه های زیست شناسی هم میتواند باشد.

بازار کار رشته باستان شناسی

رشته باستان شناسی در کشور هایی که محیط های تحقیقاتی و زیربنای دانش بنیان قوی ای دارد، بازار کار خوبی هم دارد. کشور هایی مثل آلمان یا انگلیس میتواند مکان مناسبی برای فعالیت حرفه ای فارغ التحصیلان کارشناسی باستان شناسی مناسب هستند اما متاسفانه در ایران با وجود داشتن بناهای تاریخی بسیار داشتن آثار تاریخی، اهمیتی به آنها داده نمیشود.

به علاوه ایران توریست پذیری زیادی ندارد و باوجود مکان‌های تاریخی بسیاری که وجود دارند، شناخته شدن آنها جزو اولویت های دولت نیستند و اگر دولت برنامه ای حساب شده برای حفظ و معرفی آثار تاریخی داشته باشد از بیکاران این رشتۀ ارزشمند کاسته می‌شود.

باستان شناسی و اهمیت دادن به پیشینه تاریخی بناها، همچنین باعث رونق صنعت گردشگری می‌شود که متاسفانه از این نظر هم شرایط خوبی در ایران نیست.

به طور کلی باید گفت دانشجویان این رشته نسبت به رشته های دیگر بازار کار محدود تری دارند و اگر شما به فکر این هستید که بلافاصله بعد از تحصیل مشغول به کار شوید و درآمد خیلی خوبی هم داشته باشید، بهتر است به قبولی دانشگاه فرهنگیان فکر کنید. تدریس تاریخ و جغرافیا در دبیرستان میتواند ارتباط شما را با درس مورد علاقه تان حفظ کند و در عین حال درآمد تضمین شده تری داشته باشد.

بازار کار رشته باستان شناسی در ایران

فارغ التحصیلان این رشته به طور کلی می‌توانند در سازمان میراث فرهنگی، وزارت ارشاد، وزارت آموزش و پرورش، سازمان ایرانگردی و جهانگردی، سازمان اوقاف و سازمان نقشه برداری های شهری استخدام شده و در حیطه کاری خود مشغول به کار شوند.

از دیگر فرصت‌های شغلی برای باستان شناسان می‌توان به موزه ها، موسسات آموزشی یا تحقیقاتی و سازمان های ملی اشاره کرد. همچنین یک باستان شناس در صورت داشتن سرمایه کافی می‌تواند شرکت خود را راه اندازی کند و یا به طور مستقل به عنوان مشاور فعالیت کند.

متاسفانه این روزها فارغ التحصیلان باستان شناسی به علت کمبود شغل، فعالیت های غیرقانونی برای گنج یابی را به صورت گسترده ای آغاز کرده اند و باوجود تعهدات اخلاقی، منابع کشور و سهم مردم را به نفع خود برداشت میکنند.

استفاده از راه های غیرقانونی برای پولدار شدن در هیچ رشته ای و تحت هیچ شرایطی پیشنهاد نمیشود و بهتر است با کمک ایده های خلاقانه در این مسیر فعالیت خود را شروع کنید.

تحصیل رشته باستان شناسی در خارج از کشور

باتوجه به اینکه این رشته به تاریخ هر کشور برمی‌گردد در نتیجه فرصت‌های شغلی برای باستان شناسان در هر جای دنیا بستگی به میراث فرهنگی و آثار باستانی آن کشور و البته اهمیت و سیاست های دولت به این موضوع دارد. برای مثال در کشور هند به علت وجود میراث غنی تقاضا برای کار در این حیطه شغلی بالاست ولی از نظر سطح فرهنگی و شرایط زندگی نمیتوان آن را بالاتر از ایران دانستا.

به طور کلی در هندوستان رقابت شدیدی بین افراد تحصیل کرده در این رشته برای ورود به بازار کار و فعالیت حرفه ای وجود دارد.

باستان شناسان در دنیا می‌توانند به عنوان باستان شناس، بازرس ساختمان، افسر حفاظت، مدیر میراث فرهنگی، متخصص اسناد و یا مدرس مشغول به کار شوند. طبق پیش بینی های انجام شده رشد بازار کار این رشته نسبت به مشاغل دیگر در دنیا سریع تر خواهد بود.

از لحاظ کسب درآمد افراد با مدرک لیسانس به عنوان کارآموز وارد بازار کار می‌شوند و میزان حقوق دریافتی آن‌ها باتوجه به سابقه کاری متفاوت خواهد بود. برای مثال در آمریکا دستمزد سالانه برای یک باستان شناس 79990 دلار است که نسبت به شرایط سایر شغل هایی که برای مهاجران وجود دارد درآمد خوبی است.

متذکر میشویم که فعالیت در ارگان های دولتی و به ویژه در ارگان های فرهنگی و ملی برای مهاجران غیر قانونی امکان پذیر نیست و مهاجران قانونی نیز بعد از گرفتن اقامت دائم و کارت شهروندی میتوانند تا حد زیادی مانند یک شهروند عادی استخدام شوند.

یکی از بهترین راه ها برای فعالیت حرفه ای باستان شناسان در خارج از کشور، قبولی در کنکور انسانی در یکی از بهترین دانشگاه های ایران مثل رشته باستان شناسی در دانشگاه تهران و کسب مهاجرت تحصیلی بعد از فراغت از تحصیل در ایران است.

وظایف یک باستان شناس در محیط کار

کلا بهتر است به این نکته توجه داشته باشید که فعالیت حرفه ای در کشور های خارجی به راحتی فعالیت های تجربی در کشور خودمان نیست و ارائه کار با کیفیت و کرابردی، اهمیت بیشتری از محل تحصیل دارد. به طور کلی عملی کردن انتظارات محل کار در گرو چند نکته است:

• یافتن و پیدا کردن مکان‌های مناسب برای حفاری که از نظر تاریخی حائز اهمیت بوده و قابل بررسی های ژئوفیزیکی و عکس برداری های هوایی باشد.
• بررسی و مستند سازی و حفظ آثار یافت شده.
• مهارت کافی برای انجام کارهای کامپیوتری و ضبط و تفسیر سایت‌ها و یافته ها و تولید شبیه سازی ها.
• تولید، جمع آوری و نگهداری سوابق نوشتاری، عکاسی و ترسیم شده و بانک اطلاعات الکترونیکی.
• نظارت و هماهنگی کارکنان.
• گردآوری، تجزیه و تحلیل و تفسیر داده های موجود.
• نوشتن گزارش و ارائه آن‌ها
• مدل سازی ریاضی
• ارزیابی برنامه ها برای توسعه دهندگان ساختمان.